بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :بحث شراب                                  

خمر ،شراب یا مِی عبارتست از عصاره تخمیر شده انگور یا خرما و بسیاری از میوه ها که تبدیل به الکل می شود و مست کننده و مُسکر است.

شراب إجماعا حرام است.

بر اساس مذهب امامیه شراب نه تنها در اسلام حرام است بلکه در همه أدیان الهی حرام است و درهیچ شریعتی حلال نبوده است.

مفسران معتقدند که درباره شراب چهار آیه در مکه نازل شده است و مراحل چهارگانه ای داشته است ابتدا آیه67 از سوره نحل : وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ

ترجمه :از میوه های خرما و انگور هم (شراب ) مستی آور و هم خوراک نیکو بدست می آورید.

و مسلمانان همچنان با شراب و شرابخواری سر کار داشتند تا اینکه بعضی مسلمانان درباره شراب از پیامبر ص فتوا خواستند که هم زائل کننده عقل است وهم برباد دهنده مال است

  سپس  آیه 219 سوره بقره نازل شد:  قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاس ترجمه :ای پیامبر ص بگو در آنها گناهی بزرگ و نیز سودهائی برای مردم هست ولی زیان آن بر سودشان می چربد.

پس از نزول  این آیه عده ای همچنان شراب میخوردند و عده ای ترک کردند سپس یک روز شخصی بنام عبدالرحمن بن عوف عده ای رامهمان کرد و در آن مجلس شراب خوردند و مست شدند سپس به امامت یکی از حضار که مست بود نماز خواندند و پیشنماز به جای :‏ قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ ، لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ {1 و2 سوره کافرون} گفت: قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ ،  أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ  بجای لا اعبد یعنی عبادت نمی کنم آنچه را که شما عبادت می کنید گفت :عبادت می کنم آنچه را که شما (بتان) عبادت می کنید.

سپس این آیه نازل شد :نساء آیه 43  لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‏ ترجمه :در حال مستی بنماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می گوئید.

بعد از نزول این آیه کمتر کسی بود که شراب بخورد .سپس شخصی بنام عتبان ابن مالک عده ای از جمله سعدوقاص را دعوت کرد چون شراب نوشیدند و مست شدند بنای مفاخره و شعر خوانی گذاردند تا اینکه سعد وقاص شعری که در برداشت هجو انصار را خواند یکی از انصار با او درگیر شد و او را بشدت مجروح کرد سعد شکایت پیش رسول خدا ص برد آنگاه این آیه نازل شد: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوه‏ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (90)

إِنَّما يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (91)

مائده آیه 90و 91

ترجمه آیه 90 :ای مومنان شراب و قمار و انصاب (بتان) و ازلام (تیرهای مخصوص تفأل )پلید و از عمل شیطان است از آن پرهیز کنید باشد که رستگار شوید.

ترجمه آیه 91: همانا شیطان میخوابد در پرداختن به شراب و قمار بین شما دشمنی و کینه بیندازد و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد آیا دست بردار هستید «از شرب شرابخواری»

بررسی تفسیری آیات چهارگانه :

219 بقره : يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ

 خمر در لغت به معنای پوشانیدن چیزی است .لذا به پارچه ای که زنها سر خود را با او می پوشانند خمار می گویند.و چون شراب عقل انسان را می پوشاند به آن خمر گفته شده چون مستی پزرده ای روی عقل می افکند

خمر در اصطلاح شرع مقدس اسلام به معنای شراب انگور نیست بلکه به معنای هر مایه مست کننده است خواه از انگور گرفته شده باشد یا از کشمش و خرما و یا هر چیز دیگر

  با توجه به این که جامعه عرب جاهلی بسیار آلوده به شراب و قمار بوده حکم تحریم ایندو تدریجی بوده است و قهرا شراب و قمار منافعی هم برای عده ای داشته ولی در مقابل زیانهای فوق العاده آنها این منافع بسیار بی اهمیت و ناچیز بوده و هست.

  واژه اثم در آیه قابل تأمل است ِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما

اثم در لغت به معنای کندی و عقب افتادن است و از آنجا  که گناه انسان را از رسیدن به خیرات عقب می اندازد و از رشد و تعالی باز میدارد و انسانی که میتوانست آسمانی باشد در زمین طبیعت از پرواز بسوی معنویت باز میدارد تعبیر به اثم شده است.

 که به زیانهای ناشی از نوشابه های الکلی و آمارها ونظرات اطباء در ذیل آیه 219 سوره بقره به تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 124 به بعد مراجعه شود.

آیه 42 نساء: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‏ حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُون‏

 از آیه چند حکم اسلامی استفاده می شود:

تحریم نماز در حال مستی یعنی افراد مست نمی توانند مشغول ادای فریضه شوند و نماز در حال مستی باطل است .سر وفلسفه حرمت هم روشن است زیرا نماز گفتگو.ی بنده با خدا ست و باید در نهایت هوشیاری و توجه باشد و نماز زمینه ساز روشن شدن یاد خدا است وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي  طه آیه (14) نماز را بر پا دار تا برای یاد من و افراد مست از این مرحله بدورند.

2- از آیه استفاده می شود در حالت کسالت و خواب آلود بودن و از هوشیاری کامل برخوردار نبودن نباید نماز ایستاد بهمین مضمون روایت هم داریم.

  و سر حرمت تدریجی شراب وابستگی شدید اعراب به شراب بود لذا بعضی مورخان می گویند عشق عرب جاهلی به سه چیز بود شعر ،شراب ،جنگ

  در تاریخ آمده است ممنوعیت از شراب و حرمت آن برای مسلمانها خیلی سنگین بوده تا جایی که می گفتند هیچ حکمی بر ما سنگین تر از تحریم شراب نبود.لذا در اسلام با حکمت و بصیرت و با روانشناسی خاصی شراب را بتدریج حرلام اعلام نموده گذشته از ریشه دار بودن شرابخواری برای عدهد ای منابع خوب اقتصادی محسوب می شد.

آخرین مرحله در تحریم شراب : يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوه‏

جالب توجه این که با تعبیرات گوناگونی این آیه حرمت اعلام میدارد:

1-    آیه با خطاب يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا شروع شده و اشاره به این امر دارد که مخالفت با حکم الهی با روح ایمان سازگار نیست

2-    از کلمه إِنَّمَا که برای حصر است وتاکید است استفاده شده است.

3-    شراب و قمار همردیف بت پرستی قرار گرفته است که از بزرگترین گناهان کبیره است.لذا در روایتی  امام صادق ع می فرماید:شرابخوار همانند بت پرست است.

4-    تعبیر رجس وپلیدی و ناپاکی

5-   همه این اعمال خمر و قمار انصاب از اعمال شیطان قلمداد شده است.

6-   سرانجام امر به اجتناب از آنها شده است.

7-    در پایان سر و فلسفه حرمت را رسیدن مسلمانها به رستگاری میداند.

8-    در آیه بعد به پاره ای از زیانها و مفاسد شراب وقمار پراخته است.

من جمله شیطان میخواهد بوسیله شراب وقمار در میان شما بذر عداوت و دشمنی می پاشد.و از نماز وذکر خدا باز میدارد.

    إِنَّما يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ  باید به این نکته توچه کرد که احکام و دستورات الهی ،واجبات و محرمات تابع مصالح ومفاسدی که در انجام دادن آنها و فعل آنها موجودند یعنی در انجام دادن واجبات و ضررهائی که دارند دامن گیر مردم واجتماع می شود.

  برای آگاهی به مضرات و آثار مخرب شرابخواری به جلد 5 تفسیر نمونه صفحه 73 رجوع شود.

در باب شراب فقهای بزرگ شیعه در کتابهای فقهی خودشان مفصل بحث کرده اند و بحثهای گسترده ای مطرح کرده اند و در این امر روایات زیادی از ائمه اطهار وارد شده است .

مرحوم شیخ مرتضی انصاری فقیه نامدار شیعه می فرماید: کسب کردن به شراب «خرید و فروش و حمل و نقل و هر عملی که در راستای تحصیل شراب باشد و هر مایه مسکری و مست کننده ای حرام است به اجماع علما هم از جهت نص «آیات قرآن و روایات»و هم از جهت فتوای فقها. و حرمت شراب را یک حکم مسلم و ضروری از دین اسلام می دانند. و اگر کسی از مسلمانها این حکم را انکار کند و نوشیدن شراب را حلال بداند مرتد می شود.

  تمام کارهایی که در راستای تهیه شراب و هر مایه مست کننده انجام می شود بر اساس روایات و فتوای فقهای اسلام حرام می باشد.تهیه آن –توزیع آن –معاونت در تهیه و توزیع

پیامبر ص فرمود :لَعَنَ اللّهُ عـاضِرَهَا وَ مُعصِرَها وَ بَایِئَها وَ مُشتَریهَا وَ سَاقیهَا وَ آکِلَ ثَمَنِهَا وَ شَارِبَهَا وَ حَامِلَهَا وَ المَحمُولَتَهِ ِالَیهِ  

ترجمه :پیامبر شارب (هر مایع مست کننده ) را لعنت کرد و همچنین لعنت کرد کسی که خمر را می فشارد و کسی که عصاره آنرا می گیرد و فروشنده و خریدار  و کسی که پول شراب را میخورد و کسی که شراب را توزیع و جابجا می کند و کسی که نگهداری می کند (پیامبر ص مجموعه عوامل و کارگزارن در حوزه شراب را لعنت کرده است)

این داستان شنیدنی است:

  یکی از شیعیان امام صادق ع به اماکم عرض کرد برای معالجه بیماری به طبیب مراجعه نمودام او نوشیدن شراب را به من توصیه کرده است است و من چون شیعه شما هستم به محضر رسیده ام کسب اجازه کنم اجازه می فرمائید برای معالجه شراب بنوشم ؟ امام فرمود : اجازه یک قطره را هم نمیدهم وقتی وقتی جانت به اینجا رسید پشیمان می شوی ! بعد با دست اشاره به زیر گلو نمود.

 از این بیان اماکم استفاده می شود مضرّات و مفاسد شرابخواری تنها خلاصه به تاثیرات سوء شراب در ساختمان جسم نیست بلکه در روح و جان انسان تاثیر سوء می گذارد که در لحظه جان دادن شرابخوار پشیمان از کار خود می گردد.

روایاتی چند درباره شراب و شرابخواری :

پیامبر ص فرمود : شراب و ایمان هرگز در درون یا دل کسی جمع نمی شوند.

پیامبر ص فرمود: شراب مادر زشتیها و گناهان است.

پیامبر ص فرمود: بدیها همه در یک خانه جمع شده اند و کلید این خانه شرابخواری است.

 عاقبت بد شرابخواری:

امام علی ع فرمود: دائم الخمر همچون بت پرست خدا را ملاقات می کند.

امام علی ع فرمود: کسی که مواد مست کننده بنوشد تا چهل روز نمازش قبول نیست .

شرابخوار منفور جامعه دینی و اسلامی است:

پیامبر ص فرمود: شرابخوار اگر سخنی گفت تأیید نکنید . اگر از شما زن خواستگاری کرد به او ندهید و اگر بیمار شد به عیادتش نروید و اگر مرد بر جنازه اش حاضر نشوید و به او امانت نسپارید.

امام صادق ع فرمود: شرابخواران تشنه کام می میرند و تشنه کام محشور می شوند و تشنه کام به جهنم می روند.

تشویق به ترک شرابخواری هر چند برای غیر خدا :

او را از شراب خالص مهر شده بنوشانند علی ع عرض کرد؟ برای غیر خدا ! فرمود آری برای حفظ سلامتی خود.

امام هفتم ع : فرمود شراب بخاطر اسمش حرام نشده بلکه به سبب پیامدهای آن حرام شده است پس هر چیزی که پیامدهای شراب را داشته باشد حرام می باشد.

مأخذ:تفسیر نمونه جلد 2،3،5،11

قرآن مجید ترجمه بهادالدین خسروشاهی

وسائل الشیعه ج 17

منتخب میزان الحکمة

درباره حد شراب نوشیدن

-حد نوشیدن شراب و هر مایع مست کننده  هشتاد تازیانه است چه کم باشد چه زیاد

-اگر کسی از مسلمانها شراب را حلال بشمارد با علم به حرمتش در اسلام مرتد می شود و کشته می شود. اگر توبه کند کشتنش منتفی می شود ولی 80 ضربه شلاق دارد.(8 حدیث در این زمینه داریم)

-اگر کسی در ماه درمضان شراب بنوشد 80 ضربه شلاق حد دارد و یک شب زندانی می شود و سپس 20 ضربه شلاق به او می زنند بجهت حرمت ماه رمضان.

-اگر کسی جاهل به حرمت نوشیدن شراب باشد حد ندارد.

-اگر کسی سه بار شراب بنوشد و دوبار حد بر او جاری شده باشد بار سوم کشته می شود .

-اگر شارب خمر جنون داشته باشد حد بر او جاری نمی شود.

                                                     آیت الله علی الهی (زید عزه )